Marshmallow test

Marshmallow testini hiç duydunuz mu? Bilmeyenler için biraz açıklama gerekli olacak. 1960'lı yıllarda Walter Mischel tarafından geliştirilmiş, Amerika'da okul öncesi çocukların sabrını, kendini birşeye odaklama yetisini, öfke kontrolünü, mükafatı erteleme yetisi gibi özellikleri ölçmek için geliştirilmiş bir test sistemidir.

Her ne kadar test esnasında ödül olarak çocuklara başka şekerler verilmiş olsa bile, bir gazetede Marshmallow testi diye yayınlandıktan sonra ismi değiştirilmeden bir daha öyle kalmış. Testin özelliği, bu testlerde başarılı olan çocuklar hakkında çok çarpıcı ve isabetli varsayımda bulunma yetisi imiş. Hemen sonuçu açıklayacak olursak, 30-40 yıl gözlemlenen çocukların sosyalleşme durumu, meslekte başarı oranı incelenmiş ve o testi başaranların oranı başaramayanların oranından çok daha yüksek olduğu gözlenmiştir.

Dört beş yaşındaki bir çocuk tüm dikkati dağıtıcı unsurlardan men edilmiş bir odada deneyi yapmakla görevli personel ile güven duyuncaya kadar oynar. Çocuk personele ısındıktan sonra önüne seçmeli bir ve iki şeker ve yanına da bir zil konur. Çocuğa anlayacağı şekilde şekeri hemen almak istediği zaman zili çalması gerektiği söylenir, o zaman sadece bir şekeri hemen alıp yiyebilir. Ama 20 dakika beklediği zaman personel kendi gelip iki şekeri mükafat olarak çocuğa vereceğini söyler. Çocuk, anladığından emin olduktan sonra personel odayı terk eder.

Gizli camın arkasından çocuğun hareketleri izlenir. Zevki erteleyemeyenler zili hemen çalar ve görevli odaya gelir, görevli söz verdiği gibi tek şekeri çocuğa verir ve çocuk hemen zevkini tadar. Diğer taraftan 20 dakika bekledikten sonra görevli kendi gelir ve çocuğa çift şekeri verir. 20 dakika bekleyen çocukların beklerken hangi strateji kullandıkları gözlenmiştir. Bazı çocuklar şekerleri kendinden uzaklaştırır, bazıları ise uzaklaştırmayı zihnen de başardıkları gözlenmiştir, mesela şarkı söyleyerek veya 20 dakika sonra alacağı iki şekeri canlandırarak.
Kendini kontrol etme veya hazzı erteleme gibi sonuçlar sadece gerçekleşme ihtimali yüksek durumlarda kendini gösteriyor. İnandırıcı olmayan birini her ihtimale karşı beklemek pek akıllı olmayacaktır. Bu nedenle çift şekeri beklemek yerine fırsattan istifade edip tek şeker ile yetinmek daha akıllıca olacaktır. Söze güven olmadığı için belki de küçük dükkanlarda ne satabilirseler satmaya çalışıyorlar, çünkü biliyorlar ki müşteri dükkandan dışarı çıktığında bir daha geri gelmeyecektir.

Hazzı erteleme dindar kesimde de olması gereken özelliklerden biridir. Hayattaki hazzı öbür dünyadaki bekleyen mükafat uğruna erteleme yoluna gidip sofu bir hayat seçmeyi yeğleyenler yukardaki testi başarı ile bitirmeleri gerekir diye düşünüyorum. Belki de yanılıyor olabilirim de, bunun araştırılması gerekir. Dindar olan için bu dünyada haz almayı ertelemek iyi bir hayat sürdürmek anlamına geldiği için onun hazzı ertelemekten başka amacı yoktur. Diğer insanlar için hazzı ertelemek yine bu dünyada başka amaç elde etmek içindir. Bu nedenle dindar olan hazzı ertelemekle yetinir, diğeri başka yetenekler elde etmek için bir süreliğine hazdan vazgeçer.

Hazzı ertelemek kısmen olur. Belli bir konuda hazzı erteleyebilen biri başka konuda hazza yenik düşebilir. Çoğu konuda sorumluluk alabilen bir ülke başkanı yanında çalışan stajyerin cazibesine yenik düşüp onunla ilişkiye girebilir. Bu nedenle bir konuda kendine hakim olan her konuda hakim olacak diye birşey değil. Bu durumdan duruma değişebilir.

Hazzı tam anlamda erteleyerek yaşayıp tüm gündelik zevklerden de uzak durmak hayatı kısırlaştırır. Bu nedenle ateşli bir hayat ile soğuk, aklın üstün geldiği hayat arasında bir denge kurmak gerekir. İşte bu denge herkesin kendi başına erişebileceği bir durumdur. Bazı kişiler hazzı diğerlerinden daha kolay ertelemesine rağmen, yine de ertelemenin öğrenilebilir olduğunu kabul etmek, kendi kaderinin kendi elinde olduğunu kabul etmek anlamına gelir.