Seçim sizin

Newton yasasına göre bir cisme dışardan müdahele etmedikçe o cisim aynı istikamette yol almaya devam eder. Her müdahale o cismin yörüngesini değiştirir. İşte bu yol değiştirme anlarına seçim yapma anı da denir. Her seçimden sonra o cisim (insan) yeni yörüngesinde hareket etmeye devam eder, taa ki yeni bir seçimin yolu değiştirmesine kadar.

Seçim noktası belirsizlik anıdır,  tesadüfün hayata müdahale etme anıdır. Geleceğin bilinmez olması bu müdahalenin yönünün önceden bilinmediğinden kaynaklanır. Seçim yapılmadığı sürece herşeyin hesaplanabilir olduğu zannedilir. Oysa hesaplanabilirlik o yol ayrışlarına kadar sürer. Seçim yapıldıktan sonra hiçbirşey eskisi gibi olmayacaktır, herşey değişecektir. Seçimden korkan Tesadüfü hayattan men etmeye çalışacaktır.

Heissenberg' in belirsizlik yasasında zamanın ve mekanın aynı anda tespit edilemeyeceği gibi borsada da kurların ve zamanın aynı anda tespit edilemeyeceği görülür. Kurların belli bir seviyeye geleceğini tahmin ettiğinizde zaman faktörünün devreye girdiğini görecek ve ne zaman tahmin edilen değerlere erişileceği bilinmeyecektir, ya da zamanı bilecek ama kurların değeri bilinmeyecektir.

Zaman sabit tutulduğunda borsanın hangi değeri alacağı bilinemiyeceği için, zamanı serbest bırakıp kurların trendini tespit etmek en akıllı yöntem olacaktır. Kurlara yol seçme hakkının bırakılması, yani ona zaman tanınması halinde istenilen değerlere ulaşılacağı görülecektir.

Daytrading diye de bilinen günlük işlemlerin yapılması yukarda betimlemek istenilen yasaya aykırı gelir. Hem zamanın hem de öngörülen değerlerin aynı anda tahmin edileceğini zannetmek, borsanın "bilincine" dışardan müdahale etmek, onu seçime zorlamak ve bu da tesadüfü ortadan kaldırmak anlamına gelir. Orta ölçekli ve uzun vaadeli yatırımlarda tesadüfün üstün geleceği ve yatırımcının zarar edeceği görülecektir.

Borsaya seçim hakkı tanınması gerektiği gibi her insanın da seçim hakkı olduğunu bilmekte fayda vardır. Borsanın nereye gideceğini tahmin etmek mümkündür, yanlız oraya giden yolu seçme hakkının kendisinde olduğunu bilmek insanı büyük kayıplardan alıkoyacaktır.

İki seçim arasındaki boşluk sorun yaratır. Hızın cazibesi çabuk değişken, oynak resimlerle veya haberlerle dikkati dağıtarak can sıkıntısını hafifletmesinde yatar. Borsada da hız aynı görevi görür, hiç birşey yapmadan beklemek ona çok zor gelir.

Her konu hakkında fikir yürüttüğünü zanneden bölük pörçük kırıntıların peşinden koşan veya her trendi kovalayan gerçekten neyin değerli neyin değersiz olduğunu anlamakta zorluk çekecektir. İnsanın seçim hakkı zaman tanındığında olur. Zaman hızlandırıldığında sağlıklı seçim için değerlendirme zamanı kısıtlanmış, onun yerine seçim yapanlar olacaktır. Borsada da olduğu gibi hızlandırılmış ortamda bireyler karar verdiklerini zannederler ama "büyük resmi" kavrayamadıkları için her seçim kendi aleyhine olur. Bazen zamanı yavaşlatıp onun verdiği başdöndürüsünden kurtulmak olaya uzaktan bakıp seçim hakkını tekrar eline almak doğru olacaktır.