Matematik profesörüm bir gün matematikcilerin cok tembol oldugunu, dolayisi ile hayatini kolaylastirmak icin basit formül aradigini söyledi. Pek aldiris etmedigim bu söz kafamin bir kösesine yerlesmis olmali ki bugünlerde gün isigina cikti. Gercekten basit olmak neydi? Gerci profesörüm tembellikten bahsediyordu ama bu tembbellik nasil bir tembellikti? Onun tembellik anlayisi ile siradan insanin tembellik anlayisi farkli olmaliydi. Kendisine tembelim diyen ama yine bizden fazla calisan birine inanmak zordu. Tembellik adini verdigi olgu pekala neydi? Bizi kandirmak mi istiyordu?
Zannetmiyorum. Aslinda o dogruyu söylüyordu. Yaptigimiz her sey basitlestirmeden ibaret degil miydi? Havaya baktigimizda karanlik bulutlarin geldigini görür görmez evden semsiyesiz cikmayisimiz, veya yumak bulutlarin gökyüzünü kaplamasi cok güzel bir günün olacagina isaret etmesi, hava durumunu basitlestirme degil de pekala neydi? Almanlarin Bauernregel (ciftci kurali) dedikleri, ciftcilere atfedilen hava durumu teshis kaidesi her alanda gecerli degilmiydi? O kurala göre en aptal ciftci en büyük patatesi yetistirirmis. Bu ciftci sözünün gerceklik payi yok muydu?
Hem de cok. Bilmek insani gelistirebilecegi gibi ayni zamanda ona engel de olabilir. Yapmak istedigi seyin enini boyunu irdelemek, onu cesaretlendirmek yerine son hamleden de edecektir. Herseyi en uc noktasina kadar irdeleyen biri en sonunda o kadar olanaklar arasinda en önemli olani göz önünden kaybedip neye karar vercegini bilemiyecektir. O coklu secenekler arasinda kendini kaybetmistir. Önceligi neye verecegini bilemez. Sözde aptal birinin karar verme mekanizmasi degisiktir. O herseyi enine boyuna irdelemez. Onun icin önemli bir veya iki kriter vardir ve diger olabilecek kriterleri göz ardi eder. Onun aptalligi iradesindedir. O karar verdigi andan ihtibaren yapmak istedigi seyin gerceklesecegine tüm kalbi ile inanir, inanmak zorundadir da. O isi basariya cevirmekten baska caresi yoktur. Yarali bir hayvan gibi tek hayatta kalma careyi saldirmakta görecektir.
Coklu kriterli olan pekala ne yapar? Alternatifi cok olan önemli olan seyi göz önünden kacirir. Icinden „Ah bu olmazsa digerini yaparim“ der, ama bu karari onu tek bir hedefe odaklanmaktan alikoyar. O alacagi karara pek güvenmez. Icinde sürekli bir „ama“ gezinir. Her ama engelleyicidir.
Iki kadini seven bir adam psikologa giderek yardim ister. Psikolog ona bir liste yapmasini, listede pozitif ve negatif olan seyleri ayirip hangi tarafin cok olduguna göre karar vermesini önerir. Söylenildigi gibi yapan adam evlenir ve cok uzun zaman gecmeden bosanir. Öneriyi yerine getiren bu adam neyi yanlis yapmisti? Iyi karar vermek listedeki pozitif ve negatif kriterlerin toplamindan olusmuyordu. O kalbinin sesini dinlemeyi ve gercek anlamda kimi sevdigini önemsememisti. Bu nedenle de icinde sürekli bir „ama“ vardi. Listeyi titizle gitmesine ragmen verecegi karar güvenilir karar degildi.
Sevgi ve irade bazen coklu kriterleri basitlestirmeye yarayabilir. Bazen de güzellikte basitlik yatar. Güzelligi görmeyi de ögrenmek mümkündür. Iyi bir müzik, iyi bir matematik formülü formu itibari ile güzeldir. Cogu formüllerin dogru olup olmadigini kanitlamadan önce dogru oldugunu tahmin edenler, o formülde bir güzellik kesfettiklerini söylerler. Bazen de tembel olmak gerekir, hem de cok tembel. Sürekli karmasaya maruz kalmamak ve ayni karmasik hareketleri tekrarlamamak icin basitlesmeyi arzu etmek gerekir. Tüm cabanin nedeni tembellikten kaynaklanir.
Keine Kommentare:
Kommentar veröffentlichen