Kolay elde edilen kolay kaybedilir

Lotto-Totto milyonerleri arasinda yapilan arastirmalarda talihlilerin ne kadar mutlu olduklari incelenmistir. Incelemede ilk günlerdeki mutlulugun pek de uzun sürmedigi görülmüstür. Mutlulugun uzun sürmemesi bir yana, gözlemlenen odur ki kazandiktan sonra o sahislar daha da mutsuz olmuslardir. Pekala kolay elde edilen sey neden bu kadar mutsuzluk yaratiyor? Neden kolay elde edilen seylerin degeri anlasilamiyor?

Bireysel acidan sorun yaratan o tutum toplumsal acidan da ayni sonuclara neden olur. Tabii ki bu savi kanitlamak imkansizdir ama dogru oldugu konuda ip uclari bulmak mümkündür. Demokrasi Avrupaya havadan düsmedi. Fransiz ihtilalinden sonra Avrupa cok calkantili anlar yasadi. Kendi arasinda gerceklesen savaslarin yaninda iki büyük dünya savasinin da cikis noktasi oldu. Kavgalarin cikma nedeni ne olursa olsun kavga sonrasi hükümetlerin demokratik yapi aldiklari görülmüstür. Tek kisilik hükümet biciminden kuvvet dagiliminin oldugu cok partili bir sisteme gecis yapilmistir. Eski deneyimlerden yola cikarak gücün tek kiside toplanmasi önlenmis, devletin vatandasa keyfi baski yapmasinin önüne gecilmistir. Bu anlamda gerceklesen kavgalarin özgürlük kavgasi olarak da betimlenmesi mümkündür.

Tarihte görülmüstür ki, cogunlugun azinlik üzerinde baski kurmasi cok kolay olmustur. Sorunun cogunlugun söz gecirebilmesi degil, azinligin korunmasi oldugu anlasilmistir. Bu nedenle hem azinligi koruyucu hem de gücün tek kiside toplanmasini önleyen sistem yerlestirilmistir. Güc dagiliminin amaci da gücü kontrol edilir ve devleti hesaplanabilir hale getirmektir.

Asil söylenmek istenilen olgu devlet kurumlarini arastirmak degildi. Tarihin getirdigi yeni devlet yapilanmasi onca yüklü deneyimin karsiliginda gerceklesmis, bu nedenle de kazanilan deger anlasilir hale gelmistir. Degerler zor elde edilmistir, dolayisi ile kaybetmemek icin sistemin yerlesmesine tüm gücle sarilinir.

Demokrasi ilkelerinin yerlesmesi alttan gelen talebten dolayi, bireysel isteklerin birlesmesinden sonra dogmustur. Bu degerler alin teri ile kazanilmistir, hediye alinmamistir. Demokratik degerlerin yerlesmesi yukardan hediye edilerek de gerceklesebilir. Iyi niyetli bir yönetici demokratik sistemi uygun görebilir. Bu iyi niyet ne kadar asagiya ulasabilir? Alt tabaka bu degerlerin ne kadar farikina varabilir?

Degisen güncel olaylarla bilinc seviyesi ayni hizla ilerleyemeyebilir. Hatta degisimin ne oldugu kavranmayabilir de. Kavranamayan, farkina varilamayan sey ne kadar ayakta durabilir? Ayakta durabilmesi icin o degerin bireysel ihtiyac teskil etmesi gerekir. Ancak ihtiyac duyulan degerler ayakta kalabilir. Demokrasiyi ayakta tutan özgürlük degerinin ihtiyac olarak algilanmamasi demokrasiyi zayiflatacaktir. Demokrasiyi ayakta tutmak aktif fertlerin sistemde rol almasini gerektirir.

Üstten konma demokrasi ile lotto-totto'dan para kazananin arasinda güclü bir baglanti vardir. Iki örnekte de elde edilmis degerin degeri bilinmemektedir ve farkedilmemektedir. Iki örnekte de cabasiz elde edilmis degerler cok ucuza satilir. Birinde özgürlügü kisitlayici etkinlikler pek önemsenmedigi icin karsilik verilmez. Digerinde cok paranin getirdigi kismi özgürlük haddini bilmezlikle sonuclanir. Iki konumda da gelisen olaylarla algi ayni hizla gelismemistir. Degeri bilinmeyen kolay elde edilir seyler kolay kaybedilir.