Gecmisten ne ögrenebiliriz?

Insanlar gecmisi neden o kadar irdelerler? Gecmis neden insanlar icin önemlidir? Aslinda o gecmistir ve bir daha geri gelmez. Ama neden insanlar gecmisleri ile ilgilenirler de günleri yasayamazlar? Oysa mutlu olmak icin gecmisini ve gelecegini bir kenara atip gününü yasamak olmazmiydi?

Bence gecmisleri ile ilgileneleri söyle ayirmak mümkündür. Birinci gruptakilere gecmise nostaljik bakanlar diyorum. Onlar gecmisi kendi istedikleri sekilde tarayip kendi düsüncelerine uygun olan olaylari süzerler ve sadece kendi görüslerini destekleyici olaylari ön plana cikarirlar. Bunlar kendi görüslerine kanit arayanlardir. Kendi görüslerine ters düsen olgular özellikle görmezlikten gelinir veya yok sayilir. Bu tip insanlar olaylari haddinden fazla yüceltirler veya abartirlar.

Yasli insanlarda da ayni nostaljik durumlari gözlemlemek mümkündür. Onlar da kendi hayatlarini (buna da tarih denmesi yanlis olmaz) güzel isikta sergilemek isterler. Onlar da sürekli dogru kararlar almislardir ve en akilli seyleri yapmislardir. Kötü olaylarin üstü özellikle kapatilir. Bu tip insanlar alkislanmak isterler.

Ikinci gruptaki insanlar ise gecmisin önemli oldugunu bilirler. Onlar gecmisin bir envanterini cikarirlar ve olaylar arasindaki bagi görmek isterler. Hangi olayin hangi sekilde gerceklestigi incelendikten sonra nasil bir sonuca varildigi irdelenir. Amac eger hata yapilmis ise hangi kosullarin o hataya götürdügünü bulup bir daha ayni hatayi yapmamaktir. Bu bakis sekline aslinda deneme-yanilma taktigi de denebilir.

Bu tip insanlar gecmis ile kendileri arasinda mesafe korlar. Amaclari olayi ne yüceltmektir ne de yermektir. Amaclari bir ev insaa ederken tas üstüne tas koyup o evi saglam temele oturtmaktir.

Ücüncü gruptakiler gecmisin gelecegin aynasi olarak görürler. Onlarin deterministik bir yaklasimi vardir. Gecmisteki olaylarin aynen gelecekte de tekrarlanacagi kanisindadirlar. Onlar icin yeni bir sey yoktur, hersey gecmiste saklidir. Gecmisi belirleyen faktörler belirlendiginde ayni seylerin gelecekte de cereyan edecegini zannederler. Gelecek onlar icin tekerrür eder.